Працы на вышыні - працы, пры якіх работнік знаходзіцца на адлегласці менш за 2 м ад неагароджаных перападаў па вышыні 1,3 м і больш.

Патрабаванні бяспекі пры выкананні такіх работ рэгламентуюцца шэрагам нарматыўных прававых актаў па ахове працы: Правіламі аховы працы пры рабоце на вышыні, зацверджанымі пастановай Міністэрства працы Рэспублікі Беларусь ад 28.04.2001 № 52, Міжгаліновымі правіламі па ахове працы пры выкананні работ з выкарыстаннем метадаў прамысловага альпінізма, зацверджанымі пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 27.12.2007 № 184, Правіламі па ахове працы пры выкананні будаўнічых работ, зацверджанымі пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь, Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь ад 31.05.2019 /33, Міжгаліновай тыпавой інструкцыяй па ахове працы пры рабоце на вышыні, зацверджанай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 27.12.2007 № 187, і іншымі актамі заканадаўства.

Асноўным небяспечным вытворчым фактарам пры працы на вышыні з'яўляецца размяшчэнне працоўнага месца вышэй паверхні зямлі (падлогі, насцілу) або над прасторай, размешчанай ніжэй паверхні зямлі, і звязанае з гэтым магчымае падзенне работніка або падзенне прадметаў на работніка.

Да выканання работ на вышыні дапускаюцца асобы не маладзейшыя за 18 гадоў, якія прайшлі медыцынскі агляд без супрацьпаказанняў да выканання работ на вышыні, якія маюць прафесійныя навыкі, якія прайшлі ва ўстаноўленым парадку навучанне бяспечным метадам і прыёмам работ, інструктажы і праверку ведаў па пытаннях аховы працы і якія атрымалі адпаведнае пасведчанне.

Згодна з дадаткам 3 да Інструкцыі аб парадку правядзення абавязковых і пазачарговых медыцынскіх аглядаў працуючых, зацверджанай пастановай Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 29 ліпеня 2019 г. № 74, медыцынскі агляд працуючых, якія выконваюць работы на вышыні праводзіцца 1 раз на 2 гады.

Дадатковыя патрабаванні прад'яўляюцца да працавальных, якія прыцягваюцца да выканання верхалазных прац (працы, выкананыя на вышыні больш 5 м ад паверхні зямлі, перакрыцці ці працоўнага насцілу, над якімі вырабляюцца працы непасрэдна з канструкцый ці абсталяванні пры іх мантажы ці рамонце, пры гэтым асноўным сродкам, які засцерагае работнікаў ад падзення, з'яўляецца ахоўны пояс).

Да выканання самастойных верхалазных работ дапускаюцца асобы, якія маюць стаж верхалазных работ не менш за адзін год. Пры гэтым, работнікі, якія ўпершыню дапускаюцца да выканання верхалазных работ, на працягу аднаго года павінны працаваць пад непасрэдным наглядам вопытных работнікаў, назначаных загадам па арганізацыі.

Для прадухілення ці памяншэнні ўздзеяння на працавальнага шкодных і (або) небяспечных вытворчых пры выкананні прац на вышыні выкарыстоўваюцца сродкі індывідуальнай абароны.

Да сродкаў індывідуальнай абароны ад падзення з вышыні адносяцца:

• ахоўныя паясы;
• ахоўныя верхалазныя прылады;
• лоўнікі з вертыкальным канатам або з іншымі прыладамі;
• канаты страховачныя;
• каскі будаўнічыя;
• карабін ахоўны.

Працоўныя без сродкаў індывідуальнай абароны ад падзення з вышыні

Працадаўца абавязаны забяспечыць бяспеку работнікаў і абарону ад рызык усіх асоб, якія знаходзяцца ў непасрэднай блізкасці ад працоўных месцаў або месцаў вытворчасці работ. Пры выкананні прац на вышыні ўнізе пад месцам прац вызначаюцца і якая адпавядае выявай пазначаюцца і агароджваюцца небяспечныя зоны. Пры сумяшчэнні прац па адной вертыкалі ніжэйразмешчаныя месцы абсталююцца адпаведнымі ахоўнымі прыладамі (насціламі, сеткамі, брылямі), усталяванымі на адлегласці не больш за 6 м па вертыкалі ад ніжэйразмешчанага працоўнага месца.

Меры засцярогі такія, як агароджа небяспечных зон, прымаюцца для абмежавання доступу работнікаў у зоны, дзе магчыма іх падзенне з вышыні, траўміраванне падаючымі з вышыні матэрыяламі, інструментам і іншымі прадметамі, а таксама часткамі канструкцый, якія знаходзяцца ў працэсе збудавання, абслугоўвання, рамонту, мантажу ці разборкі.

Праёмы, у якія могуць зваліцца працаўнікі, павінны быць надзейна зачыненыя або агароджаныя і пазначаныя.

Праём шахты не агароджаны

Працы на вышыні вырабляюцца з лясоў, рыштаванняў або з ужываннем іншых прылад і сродкаў подмащивания, якія забяспечваюць умовы бяспечнай вытворчасці прац.

Лясы, падбрукуй і іншыя прыстасаваннія для выканання работ на вышыні павінны быць выраблены па тыпавых праектах і ўзяты арганізацыяй на інвентарны ўлік. На інвентарныя лясы і падбрукуй павінен быць пашпарт завода-вытворцы. Ужыванне неінвентарных лясоў дапушчаецца ў выключных выпадках, і іх збудаванне павінна вырабляцца па індывідуальным праекце з разлікамі ўсіх асноўных элементаў на трываласць, а лясоў у цэлым - на ўстойлівасць. Праект павінен быць завізаваны працаўніком службы аховы працы арганізацыі, зацверджаны галоўным інжынерам (тэхнічным дырэктарам) арганізацыі.

Лясы і іх элементы:

• павінны гарантаваць бяспеку работнікаў падчас мантажу і дэмантажу;
• павінны быць падрыхтаваны і зманціраваны ў адпаведнасці з праектам, мець памеры, трываласць і ўстойлівасць, якія адпавядаюць іх прызначэнню;
• парэнчы і іншыя ахоўныя збудаванні, платформы, насцілы, кансолі, падпоркі, папярочкі, усходы і пандусы павінны лёгка ўсталёўвацца і надзейна мацавацца;
• павінны ўтрымоўвацца і эксплуатавацца такім чынам, каб выключалася іх разбурэнне, страта ўстойлівасці.

Лясы абсталююцца надзейна змацаванымі з імі лесвіцамі або пандусамі, якія забяспечваюць бяспечныя шляхі ўваходу работнікаў на лясы і сходу з іх. Сродкі подмащивания, працоўны насціл якіх размешчаны на вышыні 1,3 м і больш ад паверхні зямлі ці перакрыцці, абсталёўваюцца перильным і бартавым агароджай.

Падмасці без перыльнай і бартавой агародж

Паверхня зямлі, на якую ўстанаўліваюцца сродкі падмашчвання, павінна быць спланавана (выраўнавана і ўтрамбавана) з забеспячэннем адводу з яе паверхневых вод. У выпадках, калі немагчыма выканаць гэтыя патрабаванні, сродкі подмащивания абсталююцца рэгуляванымі апорамі (дамкратамі) для забеспячэння гарызантальнасці ўстаноўкі або ўстаноўлены на часовыя апорныя збудаванні, якія забяспечваюць гарызантальнасць ўстаноўкі сродкаў подмащивания.

Лясы без агародж, парушаны патрабаванні пры ўсталёўцы на паверхню зямлі

У месцах пад'ёму работнікаў на лясы і падбрукуй павінны быць размешчаны плакаты з указаннем схемы размяшчэння і велічынь дапускаемых нагрузак, а таксама схемы эвакуацыі работнікаў у выпадку ўзнікнення аварыйнай сітуацыі.

Для забеспячэння ўстойлівасці лясоў стойкі па ўсёй вышыні прымацоўваюцца да трывалых частак будынка (збудаванні) або канструкцыі. Месцы і спосабы мацавання стоек паказваюцца ў праекце вытворчасці прац. Не дапушчаецца мацаваць лясы і падбрукуй да выступоўцаў і малаўстойлівых частак будынка і канструкцый і ўсталёўваць падбрукуй на канструктыўныя элементы без пацверджання разлікам іх трываласці.

Насцілы на лясах і рыштаваннях павінны мець роўную паверхню з зазорамі паміж элементамі не больш за 5 мм і мацавацца да папярочак лясоў. Канцы стыкуемых элементаў насцілаў размяшчаюць на апорах і перакрываюць іх не на 0,20 м у кожны бок. У пазбяганне адукацыі парогаў канцы стыкуемых внахлестку элементаў скошваюць.

На лясах адсутнічаюць неабходныя агароджы,
парушаны патрабаванні бяспекі пры прыладзе насцілаў

Шырыня насцілаў на лясах і рыштаваннях павінна быць: для каменных прац - не меней 2 м, для тынкавых - 1,5 м, для малярных і мантажных - 1 м. Пры гэтым сродкі подмащивания, ужывальныя пры тынкавых або малярных працах у месцах , пад якімі вядуцца іншыя працы ці ёсць праход, павінны мець насціл без зазораў.

Пры выкананні прац з лясоў вышынёй 6 м і больш павінна быць не меней двух насцілаў: працоўны (верхні) і ахоўны (ніжні). Кожнае працоўнае месца на лясах, якія прымыкаюць да будынка або збудаванні, павінна быць, акрамя таго, абаронена зверху насцілам, размешчаным на адлегласці па вышыні не больш за 2 м ад працоўнага насцілу.

Лясы вышынёй больш за 4 м дапускаюцца да эксплуатацыі толькі пасля прыёмкі іх камісіяй з афармленнем акта. Да зацвярджэння акта работа з лясоў не дапускаецца.

Падмасці і лясы вышынёй да 4 м дапускаюцца да эксплуатацыі пасля іх прыёмкі кіраўніком работ або майстрам з запісам у часопісе прыёмкі і агляду лясоў і рыштаванняў.

Пры прыёмцы лясоў і рыштаванняў павінна быць праверана: наяўнасць сувязяў і мацаванняў, якія забяспечваюць устойлівасць, трываласць вузлоў мацавання асобных элементаў; спраўнасць працоўных насцілаў і агародж; вертыкальнасць стоек; надзейнасць апорных пляцовак і наяўнасць зазямлення (для металічных лясоў).

У будаўніча-мантажных організацыях лесу аглядае перад пачаткам прац штодня вытворца прац (брыгадзір) і не радзей 1 разу ў 10 дзён прараб або майстар. Вынікі агляду запісваюцца ў часопіс прыёмкі і агляду лясоў і рыштаванняў.

Праца са выпадковых падставак (скрынь, бочак і таму падобнага), а таксама з ферм, крокваў і таму падобнага не дапускаецца.

Пры будаўнічых, мантажных, рамонтна-эксплуатацыйных і іншых працах на вышыні прымяняюцца лесвіцы, драбінкі.

На лесвіцах указваюцца інвентарны нумар; дата наступнага выпрабавання; прыналежнасць цэха (участку і да таго падобнае): у драўляных і металічных - на цецівах, у вераўчаных - на прымацаваных да іх бірках.

Перад эксплуатацыяй і падчас эксплуатацый усходы падвяргаюцца выпрабаванням. Падчас эксплуатацый драўляныя (вяровачныя і пластмасавыя) усходы падвяргаюцца выпрабаванню адзін раз у паўгода, а металічныя - адзін раз у год. Дата і вынікі перыядычных выпрабаванняў усходаў і драбінак фіксуюцца ў часопісе ўліку і выпрабаванняў усходаў.

Даўжыня прыстаўных драўляных усходаў павінна быць не больш за 5 м. Прыступкі драўляных усходаў уразаюцца ў цеціву і праз кожныя 2 м змацоўваюцца стяжными нітамі дыяметрам не меней 8 мм. Ужываць усходы, збітыя цвікамі, без змацавання цеців нітамі і ўрэзкі прыступак у цецівы не дапушчаецца. У прыстаўных драўляных усходаў і драбінак даўжынёй больш 3 м пад прыступкамі ўсталёўваецца не меней двухметалічных стяжных нітаў. Шырыня прыстаўных усходаў і драбінкі ўверсе павінна быць не меней 300 мм, унізе - не меней 400 мм. Адлегласць паміж прыступкамі ўсходаў павінна быць ад 0,30 да 0,35 м, а адлегласць ад першай прыступкі да ўзроўня ўсталёўкі (падлогі, перакрыцці і таму падобнага) - не больш за 0,40 м.

Прыстаўныя драўляныя ўсходы не адпавядае патрабаванням бяспекі

Прыстаўныя ўсходы і драбінкі забяспечваюцца прыладай, якая прадухіляе магчымасць зруху і перакульванні іх пры працы. На ніжніх канцах прыстаўных усходаў і драбінак павінны быць акоўкі з вострымі наканечнікамі для ўсталёўкі на зямлі. Пры выкарыстанні ўсходаў і драбінак на гладкіх апорных паверхнях (паркет, метал, плітка, бетон) на іх павінны быць надзеты чаравікі з гумы ці іншага нескользящего матэрыялу.

Пры працы з прыстаўных усходаў на вышыні больш 1,3 м варта ўжываць ахоўны пояс, які прымацоўваецца да канструкцыі збудавання ці да ўсходаў пры ўмове яе замацавання да будаўнічай ці іншай канструкцыі.

Уладкоўваць дадатковыя апорныя збудаванні са скрынь, бочак і таму падобнага ў выпадку недастатковай даўжыні ўсходаў не дапушчаецца.

драбінкі забяспечваюцца прыстасаваннямі (гакамі, ланцугамі), якія не дазваляюць ім самаадвольна рассоўвацца падчас працы з іх. Нахіл драбінак павінен быць не больш за 1:3.

Не дапушчаецца працаваць на пераносных усходах і драбінках:

• каля і над якія верцяцца механізмамі, якія працуюць машынамі, канвеерамі і таму падобным;
• з выкарыстаннем электрычнай і пнеўматычнай прылады, будаўніча-мантажных пісталетаў;
• пры выкананні газазварачных і электразварачных работ;
• пры нацяжэнні правадоў і для падтрымання на вазе цяжкіх дэталяў і да таго падобнага.

Для выканання такіх прац варта ўжываць лясы і драбінкі з верхнімі пляцоўкамі, агароджанымі парэнчамі.

Не дапушчаецца ўсталёўка ўсходаў на прыступках маршаў драбінчастых клетак. Для выканання прац у гэтых умовах варта ўжываць рыштаванні.

Да пачатку працы павінна быць забяспечана ўстойлівасць усходаў, пры гэтым неабходна пераканацца шляхам агляду і апрабаванні ў тым, што ўсходы не могуць саслізнуць з месца або быць выпадкова ссунута.

Пры ўсталёўцы прыстаўных усходаў ва ўмовах, калі магчыма зрушэнне яе верхняга канца, апошні неабходна надзейна замацаваць за ўстойлівыя канструкцыі.