Эксплуатацыя транспартных сродкаў - гэта дзейнасць, якая ажыццяўляецца пры рабоце на транспартных сродках, выкананні работ па тэхнічным абслугоўванні і рамонце, уборцы, мыйцы і захоўванні транспартных сродкаў.

Патрабаванні па ахове працы пры эксплуатацыі аўтамабільнага і гарадскога электрычнага транспарту ўстаноўлены Правіламі па ахове працы пры эксплуатацыі аўтамабільнага і гарадскога электрычнага транспарту, зацверджаных пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь і Міністэрства транспарту і камунікацый Рэспублікі Беларусь ад 06.12.2022 № 78/104 (Правілы).

Патрабаванні па ахове працы, якія змяшчаюцца ў гэтых Правілах, накіраваны на забеспячэнне здаровых і бяспечных умоў працы працуючых, і распаўсюджваюцца на работадаўцаў усіх арганізацыйна-прававых форм і форм уласнасці, якія ажыццяўляюць дзейнасць па арганізацыі вытворчасці і працы, звязанай з эксплуатацыяй транспартных сродкаў.

Пры эксплуатацыі транспартных сродкаў на працуючых магчыма ўздзеянне наступных характэрных небяспечных вытворчых фактараў:

рухомыя транспартныя сродкі і іншыя машыны і механізмы, рухомыя часткі абсталявання;

падальныя прадметы, інструмент;

разбурэнне канструкцый грузапад'ёмных механізмаў, якія ўжываюцца для ўздыму транспартных сродкаў і інш.

Тэхнічны стан і ўкамплектаванасць транспартных сродкаў, іх вузлоў і агрэгатаў павінны адпавядаць патрабаванням тэхнічных нарматыўных прававых актаў, сапраўдных Правілаў, а таксама эксплуатацыйных дакументаў.

Перад выездам у рэйс вадзіцель аўтамабіля павінен быць азнаёмлены з метэаралагічнымі ўмовамі па маршруце яго руху і асаблівасцямі грузу.

Пры падрыхтоўцы да выезду транспартны сродак падлягае агляду ва ўстаноўленым працадаўцам парадку ўпаўнаважанай службовай асобай працадаўцы і вадзіцелем на прадмет адпаведнасці яго тэхнічнага стану патрабаванням, устаноўленым Правіламі дарожнага руху і тэхнічнымі нарматыўнымі прававымі актамі, якія з'яўляюцца ў адпаведнасці з заканадаўчымі актамі і пастановамі Урады Рэспублікі Беларусь абавязковымі для захавання, сапраўднымі Правіламі.

На бартах аўтамабіляў-самазвалаў павінна быць нанесена кантраснай нязмыўнай фарбай надпіс "Не працаваць без упора пад паднятым кузавам!".

У выпадку неабходнасці выканання прац пад паднятым кузавам аўтамабіля-самаскіда, самазвальнага прычэпа ці паўпрычэпа варта ўсталёўваць інвентарныя прынады фіксацыі кузава (упартую штангу, стопорные пальцы, фіксатары), каб выключыць самаадвольнае апусканне кузава.

На бартах аўтамабіляў-самазвалаў не нанесеныя кантраснай нязмыўнай фарбай надпісы "Не працаваць без упора пад паднятым кузавам!".

Тэхнічны стан і ўкамплектаванасць транспартных сродкаў, іх вузлоў і агрэгатаў не адпавядае патрабаванням тэхнічных нарматыўных прававых актаў, сапраўдных Правілаў, а таксама эксплуатацыйных дакументаў (неадпаведнасць тэнтавага пакрыцця патрабаванням дакументацыі, няспраўнасць элементаў яго мацавання; адсутнасць (неадпаведнасць фар) патрабаванням эксплуатацыйных дакументаў).

Выкананне работ па тэхнічным абслугоўванні і рамонце (ТАіР) транспартных сродкаў праводзіцца ў спецыяльна адведзеных месцах, аснашчаных неабходнымі прыборамі і прыстасаваннямі, інвентаром, абсталяваннем, прызначанымі для выканання адпаведных відаў работ.

Вароты ці дзверы памяшканняў для ТОиР транспартных сродкаў абсталёўваюцца надзейнымі прыладамі для фіксацыі іх у зачыненым і адчыненым палажэннях. Памяшканні для ТОиР аўтамабіляў павінны абсталёўвацца ўпорамі ці чаравікамі, усталёўванымі пад колы, і страховачнымі падстаўкамі (тумбамі, козелками) у адпаведнасці з тэхналагічнай патрэбай.

Транспартны сродак, усталяванае на пост ТОиР, неабходна замацаваць шляхам усталёўкі не меней двух противооткатных упораў абапал кола.

На рулявое кола аўтамабіля, аўтобуса павінна быць вывешана папераджальная таблічка з надпісам «Рухавік не запускаць! Працуюць людзі!». На аўтамабілях, аўтобусах, якія маюць дублюючую прыладу для пуску рухавіка, аналагічная таблічка павінна быць вывешана ў гэтай прылады.

Пры захоўванні транспартных сродкаў, якія падлягаюць рамонту ці спісанню, пад іх колы павінны ўсталёўвацца супрацьадкатныя ўпоры.

Транспартны сродак, усталяваны на пост ТОиР, замацаваны шляхам усталёўкі не меней двух противооткатных упораў

Транспартны сродак, устаноўлены на пост ТОіР, якi падлягае рамонту, спісанню, не замацаваны супрацьадкатнымі ўпорамі

Работнікі па прафесіях рабочых, якія выконваюць работы па ТОіР транспартных сродкаў, забяспечваюцца сродкамі індывідуальнай абароны, якія змываюць і абясшкоджваюць сродкамі ў адпаведнасці з устаноўленымі нормамі.

Эксплуатацыя абсталявання, інструмента і прыстасаванняў, якія прымяняюцца пры ТАіР, павінна ажыццяўляцца ў адпаведнасці з патрабаваннямі, устаноўленымі нарматыўнымі прававымі актамі, у тым ліку тэхнічнымі нарматыўнымі прававымі актамі, эксплуатацыйнымі дакументамі. Абсталяванне, прылада і прыстасаванні павінны выкарыстоўвацца па прызначэнні.

Эксплуатаванае абсталяванне, інструменты і прыстасаванні, якія прымяняюцца пры ТАіР, не адпавядаюць патрабаванням, устаноўленым нарматыўнымі прававымі актамі: (лесвіца выканана з парушэннем патрабаванняў (ступені не ўрэзаныя ў цецівы, збітая цвікамі); выкарыстоўваецца самаробная кавадла; каляска ўжываецца не па прызначэнні (як падстаўка пад які рамантуецца транспарт).

Пры ажыццяўленні рамонту транспартнага сродку на лініі перад здыманнем колаў неабходна падняць транспартны сродак дамкратам з усталёўкай страховачных падставак (тумбаў, козелков) і противооткатных упораў.

Пры ўсталёўцы транспартнага сродку на страховачныя падстаўкі (тумбы, козелки) неабходна сачыць за тым, каб страховачныя падстаўкі былі надзейна ўсталяваныя на падлозе, а кузаў трывала абапіраўся на працоўную паверхню кожнай апоры. На кожнай страховачнай падстаўцы (тумбе, казялцы) павінна быць указана гранічна дапушчальная нагрузка.

Транспартныя сродкі, якія знаходзяцца на рамонце, устаноўлены з парушэннем патрабаванняў бяспекі (на выпадковыя прадметы, драўляныя калодкі). Ужывальныя металічныя падстаўкі (тумбы, козелки) не маюць надпісы аб лімітава дапушчальнай нагрузцы.

Пры тэхнічным абслугоўванні і рамонце транспартных сродкаў для доступу да агрэгатаў, вузлам і дэталям, размешчаным у ніжняй частцы транспартных сродкаў, выкарыстоўваюцца аглядныя канавы, памеры якіх вызначаюцца ў залежнасці ад тыпу транспартных сродкаў і абсталявання, якое прымяняецца. Невыкарыстоўваныя больш за адну працоўную змену надзорныя канавы павінны перакрывацца.

Падлога назіральнай канавы, у якой вырабляецца праца з дапамогай перасоўнага грузападымальнага механізму, вызваляецца ад старонніх прадметаў, дэталяў і падтрымліваецца ў чысціні.

Для пераходу праз аглядную канаву варта ўжываць пераходныя масткі шырынёй не менш за 0,8 м.

Аглядныя канавы і эстакады, за выключэннем канаў, абсталяваных істужачнымі канвеерамі або спецыяльным тэхналагічным абсталяваннем (у месцах яго ўстаноўкі), павінны мець прылады, якія прадухіляюць падзенне аўтамабіля ў канаву або з эстакады падчас яго перамяшчэння.

Тупіковыя надзорныя канавы дадаткова павінны мець стацыянарныя ўпоры для колаў аўтамабіля.

Аглядныя канавы і эстакады не маюць прылад, якія прадухіляюць падзенне аўтамабіля ў канаву або з эстакады. падчас яго перамяшчэння.

Невыкарыстоўваныя больш за адну працоўную змену надзорныя канавы не перакрыты (шчыты не цалкам зачыняюць канаву або маюць не трывалую паверхню).

Тупіковыя надзорныя канавы не маюць дадаткова стацыянарных упораў для колаў аўтамабіля.

На падлозе аглядавых канаў маюцца смецце, вада і староннія прадметы.

У праходах і праездах на тэрыторыі, дзе выконваюцца ТОіР, маецца нагрувашчванне дэталяў, покрывак, тары ад гаруча-змазачных матэрыялаў, з рэшткамі змесціва.

Пры неабходнасці выканання работ пад транспартным сродкам, якія знаходзяцца па-за агляднай канавай, пад'ёмнікам, эстакадамі, працуючыя павінны забяспечвацца ляжакамі, а пры выкананні работ з упорам на калені - накаленнікамі з матэрыялу нізкай цеплаправоднасці і водапранікальнасці.

Працаваць лежачы на падлозе ці зямлі без лежака не дапушчаецца.

Работы па рамонце і вулканізацыі шын праводзяцца ў спецыяльна выдзеленых для гэтага памяшканнях (цэхах, участках, аддзяленнях), аснашчаных неабходным шынарамонтным і вулканізацыйным абсталяваннем, інвентаром, інструментам, а таксама вентыляцыйным абсталяваннем і сродкамі пажаратушэння, якія забяспечваюць бяспечнае выкананне работ.

На пастах напампоўвання шын неабходна наяўнасць таблічкі з указаннямі намінальнага ціску ў шынах у залежнасці ад выгляду транспартнага сродку. Вымярэнне ціску ў шынах неабходна вырабляць з дапамогай манометра (дазатара) для вымярэння ціску паветра ў шынах у залежнасці ад намінальнага ціску ў шыне.

Напампоўванне шын у зборы з вобадам кола вырабляецца ў адмысловай металічнай агароджы, здольнай абараняць якія працуюць ад удараў здымнымі дэталямі вобада кола пры самаадвольным дэмантажы.

Напампоўванне шын у зборы з вобадам кола вырабляецца у адмысловай металічнай агароджы, здольнай абараніць працаўнiкоў ад удараў здымнымі дэталямі вобада кола пры ім самаадвольным дэмантажы.

На пасту напампоўвання шын маецца таблічка з указаннямі намінальнага ціску ў шынах у залежнасці ад выгляду транспартнага сродку.

Напампоўванне шын у зборы з вобадам кола вырабляецца у агароджы (металічнай сеткі), не здольным абараніць працаўнiкоў ад удараў здымнымі дэталямі вобада кола пры ім самаадвольным дэмантажы.

На пасту напампоўвання шын адсутнічае таблічка з указаннямі намінальнага ціску ў шынах у залежнасці ад выгляду транспартнага сродку.

Удзел вадзіцеляў, іншых працуючых у выкананні работ па ТОіР транспартных сродкаў дапускаецца пры адпаведнасці іх кваліфікацыі выкананым работам і праходжанні ва ўстаноўленым парадку навучання, стажыроўкі, інструктажу і праверкі ведаў па пытаннях аховы працы.

Пералік дробных тэхнічных няспраўнасцяў (непаладак), якія ўзніклі падчас працы на маршруце руху (лініі), якія могуць ухіляцца кіроўцам на лініі, усталёўваецца працадаўцам з улікам пераліку няспраўнасцяў транспартных сродкаў і ўмоў, пры якіх забараняецца іх удзел у дарожным руху, вызначаных дадаткам 4 да Правілаў дарожнага руху.

Ліквідацыю ўзніклых падчас працы на маршруце руху (лініі) дробных тэхнічных няспраўнасцяў (непаладак) транспартнага сродку, не патрабавальных разборкі механізмаў, праводзіцца кіроўцам з захаваннем мер бяспекі. Пры адсутнасці ў кіроўцы неабходных прынад і прылады рамонт не дапушчаецца.

Кіроўцу не дапушчаецца самавольна прыцягваць да рамонту транспартнага сродку на лініі пабочных асоб.